भिन्सेन्टको नेपाल दर्पण
काठमाडौँ — राजधानीको पानीपोखरीस्थित सडक आफ्नै रफ्तारमा छ । त्यही सडकको साक्षी छ, जापानी राजदूतावासको भवन । राजदूतावास भवनकै ठीक पछाडि फ्रान्सेली चित्रकार भिन्सेन्ट ग्रेबीको जीवन विगत डेढ दशकदेखि सरल रेखामा यात्रा गरिरहेको छ ।
सहरको कोलाहल र यहाँका मानिसहरूको व्यस्त दैनिकीभन्दा भिन्न छ, भिन्सेन्टको दिनचर्या । मन लागेको समयमा चित्र कोर्छन्, साथीभाइसँग जमघट गर्छन् र रात फेरि आफ्नै लयमा कटाउँछन् । उनको भाडाको फ्ल्याटमा वरपर चित्र र रंगहरू यत्रतत्र छन् । उनी यसैमा औधी खुसी छन् । ‘यी चित्रहरू नै मेरा सबै चीज हुन्,’ उनी हाँस्दै भन्छन्, ‘यी चित्रहरू मात्र होइनन्, मेरो एकान्तको साथी, मनका भावना सबै हुन् । म यिनीहरूसँग नै संवाद गर्छु ।’
कलाकारितासँगै नेपालमा भिन्सेन्टको दैनिकी चलेको १५ वर्ष भइसकेको उनी स्मरण गर्छन् । कला सिर्जनाकै लागि एसियाली मुलुकहरूको भ्रमणकै क्रममा भिन्सेन्ट भारतबाट सन् २००६ मा नेपाल आइपुगेका थिए । ‘सन् २००१ मा म भारतमा आएको थिएँ । त्यता बसाइको पाँच वर्ष पुग्नै लाग्दा मनसुनको गर्मी र विषालु सर्पको त्रास छल्न म एक महिनाका लागि पोखरा आएको थिएँ । त्यसपछि मलाई नेपाल छोड्नै मन लागेन,’ उनी सम्झन्छन् । १० वर्षे सशस्त्र द्वन्द्व उत्कर्षमा पुगेकै समयमा उनी नेपाल पसेका थिए । उनले बन्दुकका आवाजहरू सुने । उनका बारेमा माओवादीको तर्फबाट निकै खोजीनिती भए । उनलाई त्यही परिवेशमा झनै लेख्न मन लाग्यो ।
लगत्तै उनी भारतबाट काठमाडौं लाजिम्पाटमा बसाइँ सरे । त्यही क्रममा उनले जंगबहादुर राणादेखि जनयुद्धसम्मको राजनीतिक अवस्थालाई लिपिबद्ध गरे । नेपाल बसाइको दुई वर्षपछि नै सन् २००८ मा उनले पुस्तक ‘ले नोभेन्यु नेपाल औ ले परी देअन अटोपाई’ सार्वजनिक गरे । यससँगै उनले नेपालमै बसेर ‘लाफेयर देस सिक्सटिन पिलर्स’ पुस्तकसमेत लेखेका छन् ।
भिन्सेन्ट चित्रकारसँगै फिल्म, संगीतका स्रष्टा हुन् । चित्र सिर्जना र सिकाइलाई नै उनले निरन्तरता दिए । यही क्रममा उनी कम्बोडिया र दक्षिण कोरियासमेत पुगे । उनी भन्छन्, ‘सबै देशहरूभन्दा मलाई नेपाल नै राम्रो लाग्यो । चित्र कोर्न नेपाल धेरै राम्रो र शान्त छ । यहाँका मान्छेहरू असाध्यै राम्रा छन् ।’
चित्रकला सिर्जनायात्राका क्रममा उनले डेढ दर्जनभन्दा बढी कला प्रदर्शनीहरूमा सहभागिता जनाइसकेका छन् । नेपालमा नै उनले आधा दर्जनभन्दा बढी एकल र संयुक्त रूपमा कला प्रदर्शनी गरेका छन् । पुल्चोकस्थित विकल्प आर्ट ग्यालरीमा भिन्सेन्टको एकल चित्रकला प्रदर्शनी भइरहेको छ । सोमबारसम्म चल्ने प्रदर्शनीमा उनको नेपाल अनुभवमा आधारित चित्र छन् ।
विशेषगरी फूल र महिलाजस्ता विषयमा भिन्सेन्टले तेल रङमा चित्र बनाएका छन् । नेपालका महिला र पहिरन उनलाई असाध्यै मन पर्छ । त्यसैलाई उनले नेपाली महिलालाई नै कतिपय चित्रमा उतारेका छन् । उनी सुनाउँछन्, ‘नेपालका महिलाहरूले विवाह तथा केही उत्सवहरूमा लगाएका सारी र गहनाहरू मलाई निकै मन पर्छ । गहना र सारीमा उहाँहरूलाई सुन्दर देखिन्छ । जुन कुरा मैले फ्रान्समा देख्न पाएको थिइनँ ।’
नेपालका मानिसहरूसँगको कुराकानी उनी चित्रमा फूलहरूमार्फत गर्छन् । त्यसैमा उनी जीवनलाई समानान्तर रेखामा देख्छन् । जीवनलाई बिनाझन्झट शान्त र सरल रूपमा अगाडि बढाउन नेपालको भूमिले सहायता गरेको उनको भनाइ छ । फूलको आकृति र तिनमा प्रयुक्त गाढा रङहरूले मानव मनका स्वभाव तथा भावहरू बोलेको उनी प्रस्ट्याउँछन् । ‘यी फूल र रङहरू मात्र होइनन् । यसमा हामी नै छौं । कोही हाँसिरहेका, रिसाइरहेका र नाचिरहेका छन् । रोमियो र जुलियटसम्मको प्रेमको कुरासमेत यी फूलका चित्रहरूमा छन्,’ उनी भन्छन् ।
आतिथ्य र आपसी हेरचाहको संस्कारले उनलाई नेपाल छोड्न मन लाग्दैन । उमेरले उनी ५१ औं वसन्तमा हिँडिरहेका छन् । फ्रान्समा वृद्धावस्थाका बुवा, आमा र भाइ छन् । उनलाई उतै आउन र घरजम गरी बस्न आग्रह गर्छन् तर उनी बेला–बेलामा भेटगाट गरेर यतै फर्किहाल्छन् । अब फ्रान्स कहिले फर्कनुहुन्छ त भन्ने प्रश्नमा उनी केही गम्भीर हुँदै भन्छन्, ‘नेपालमा यत्रो समयसम्म बसियो । यतै बस्ने बानी पर्यो । अब किन जानु फ्रान्स ? यता कोही देख्नेबित्तिकै सन्चै छ, आउनुहोस् चिया खाऊँ, गफ गरौं भन्ने माहोल छ । यहाँ एकअर्काको कुरा सुन्ने र सकेसम्म हेरचाह गर्ने संस्कारले अन्त जान मन लाग्दैन ।’
२०७२ सालको भूकम्पमा उपत्यकामा सबै मानिसहरू एकआपसमा मिलेर एकै ठाउँमा बसेको, खाना वितरण गरेको दृश्यहरूले नेपालीहरूप्रतिको माया झनै बढाएको सुनाउँछन् । चित्र सिर्जनापछि भोक मेटाउन उनी आफैंले दालभात पकाउँछन् । उनलाई नेवारी खाजा सेट, मोमो र राँगाको मासु पकाएको खुब मन पर्छ । फुर्सदमा उनी विदेशी साथीभाइलाई बोलाई पकाएर खुवाउँछन् ।
प्रकाशित : पुस १२, २०७८ ०८:२०